Ram Katzir Monument Rozenoord

Online symposium Kunst in de openbare ruimte

Op donderdag 5 november presenteert BK-informatie een symposium over de praktijk en de stand van zaken van kunst in de openbare ruimte. Stadscurator Jeroen Boomgaard is een van de gastsprekers en zit om de tafel met Birthe Leemeijer (kunstenaar), Liesbeth Bik (kunstenaar) en Theo Tegelaers (TAAK). Boomgaard wil in dit gesprek de vraag aan de orde stellen naar andere vormen van opdrachtgeverschap.

Van oudsher zijn lokale of nationale overheden de voornaamste opdrachtgevers van kunst in het publiek domein. En wanneer er sprake was van particuliere opdrachtgevers dan ging en gaat het vaak om bedrijven, semi-publieke instellingen als woningbouwcorporaties en ziekenhuizen of welgestelde weldoeners. In de afgelopen jaren is echter de vraag ontstaan of er een meer democratische vorm van opdrachtgeverschap mogelijk is, in die zin dat niet de gekozen representanten de verantwoordelijkheid voor de realisatie van de kunst in de openbare ruimte dragen, maar juist degenen die er het meest mee te maken krijgen: de bewoners en gebruikers van de plekken waar de werken zich manifesteren.

Deze vraag is de laatste stap in een lange zoektocht naar meer betrokkenheid bij en draagvlak voor kunstwerken in het publiek domein. Projecten waarin participatie en co-creatie centraal stonden zijn belangrijke momenten in deze ontwikkeling. Veel van die projecten hielden echter als handicap dat de initiële impuls voor hun uitvoering nog steeds van bovenaf gegeven werd, waardoor een zekere mate van bevoogding een rol kon spelen. De methode om betrokkenheid te genereren door bewoners over een aantal ontwerpen te laten stemmen is om allerlei andere redenen erg problematisch.

De bewoners zelf als opdrachtgever lijkt dan ook een goede manier om kunstwerken een geaccepteerde en gewaardeerde plek te geven in een gemeenschap. De vraag is echter wat je je daarbij moet voorstellen: waar komt het op neer en hoe gaat het in zijn werk? De mogelijkheid van gedeeld of uitbesteed opdrachtgeverschap past in een tendens om bewoners mede-eigenaar te maken van hun omgeving en van hun problemen. Dit ‘ownership’ heeft echter allerlei ideologische ondertonen – als je goed luistert hoor je een sterke neo-liberale grondtoon – die goed in overweging genomen moeten worden. Kortom: wat betekent dat eigenaarschap nu eigenlijk voor de kunst in de openbare ruimte en hoe zorg je ervoor dat het zowel tot het gevoel van meer greep op hun dagelijks leven leidt bij bewoners als een opdracht aan een kunstenaar voor een kwalitatief hoogstaande bijdrage aan het publiek domein.

Meer informatie over het symposium vind je hier.

Beeld: Ram Katzir, Monument Rozenoord (2015)